Tanıma ve Tenfiz Davası Nedir?
Yabancı bir mahkeme kararının Türkiye’de de geçerli kılınabilmesi, Türk Mahkemelerince verilmiş bir karar gibi uygulanması ve sonuç doğurmasına Tanıma ve/veya tenfiz denilmektedir. İkili bir ayrım olarak tanıma ve tenfiz, uygulanış biçimi ve sonuçları açısından bir takım farklara haizdir.
Tanıma Davası: Yabancı bir ülkenin mahkemeleri tarafından verilmiş bir kararın Türkiye’de de tanınmasına “Tanıma” denilmektedir. İcrası gerekmeyen, sadece tanınması yeterli olan mahkeme kararları için “Tanıma” yoluna gidilebilmektedir.
Tenfiz Davası: Yabancı bir ülkenin mahkemeleri tarafından verilmiş bir kararın Türkiye’de tanınması ve uygulanmasına “Tenfiz” denilmektedir. Tanımadan farklı olarak yabancı mahkeme kararı hem tanınmakta, hem de Türk mahkemeleri tarafından verilmiş gibi icra edilmekte, uygulanmaktadır. Örneğin yabancı bir ülkenin mahkemesince alacaklı olduğu kabul edilmiş bir kişinin Türkiye’de borçlu aleyhine icra takibi başlatabilmesi için “Tenfiz” kararına ihtiyaç duyulmaktadır. Tanıma kararı ile bu karar, Türkiye’de icra edilemez.
Yabancı Mahkeme Kararı İle Boşanmış Kişi Türkiye’de de Boşanmış Sayılır Mı?
Bu ne yazık ki mümkün değildir. Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre sadece Türk Mahkemelerince verilmiş mahkeme kararları uygulanabilmektedir. 2017 yılına kadarki süreçte yabancı bir ülkenin mahkemesi tarafından verilmiş bir karara dayalı olarak boşanmış bir kişinin Türkiye’de de boşanmış sayılması ve Türk mahkemelerince de bu kararın tanınması için dava açma mecburiyeti vardı. Fakat 2017 yılında yayınlanan Kanun Hükmünde Kararname ile boşanmış her iki eşin birlikte, boşanma kararının verilmiş ülkede bulunan temsilciliklere ya da ülke içindeki nüfus müdürlüklerine başvurmaları halinde herhangi bir dava açmadan boşanma kararı tanıtılabilmektedir.
Boşanmanın Tanınması ve Tenfizi Neden Gereklidir?
Belirtildiği üzere yabancı bir ülkenin mahkemeleri tarafından boşanmış eşlerin boşanma kararı, Tanıma ve/veya Tenfiz edilmediği müddetçe Türkiye’de tanınmamaktadır. Bu ne demektir? Yani siz örneğin Almanya’da boşanmış olabilirsiniz. Fakat Türk yasalarınca halen evli gözüktüğünüz için birbirinize mirasçı olma durumunuz devam etmektedir. Yani eşlerden birinin vefatı halinde diğer eş miras payı iddiasında bulunabilecektir. Yine eşlerin varsa çocukları üzerindeki velayet hakları devam etmektedir. Boşanmaya bağlı olarak alınabilecek sosyal yardımlar, dul aylığı gibi hak ve alacaklar için Türkiye’de boşanmanın tanınması ve/veya tenfizi son derece elzemdir.
Boşanmanın Türkiye’de de Geçerli Olması İçin Ne Yapmak Gerekir?
EĞER EŞLER BİRLİKTE BAŞVURACAKSA, BİRLİKTE KONSOLOSLUK YA DA BÜYÜKELÇİLİĞE, YURT İÇİNDEYSE Nüfus Müdürlüğü’ne birlikte başvurarak boşanma kararının Türkiye’de de geçerli olmasını sağlayabilir. Bu işlem için dava açmaya gerek yoktur. Yabancı ülke mahkemesi tarafından verilen boşanma kararının kesinleşmesi ve eşlerin birlikte başvurması yeterlidir.
EŞLERDEN BİRİ TÜRK VATANDAŞI DEĞİLSE, Türk vatandaşı olan eş, yukarıda bahsettiğimiz evraklar ile birlikte yurt dışı temsilciliklerine ya da yurt içinde nüfus müdürlüklerine başvurarak boşanma kararını Türkiye’de tanıtabilirler.
EŞLERİN HER İKİSİ DE TÜRK VATANDAŞI OLMASINA RAĞMEN BİRİ KONSOLOSLUĞA GELMEZ VE BAŞVURUDA BULUNMAZSA boşanma kararını Türkiye’de de tanıtmak isteyen eş, mutlaka Türkiye’de dava açmalıdır. Bu işlemler avukat aracılığı ile yürütülebilir.
Boşanmanın Türkiye’de Tanınması İçin Konsolosluğun İstediği Belgeler Nelerdir?
*Yabancı ülke mahkemesinin boşanmaya ilişkin kararının aslı
*Boşanma kararının kesinleşme şerhi
*Apostil şerhi
*Yukarıda yer alan tüm evrakları Yeminli Tercüman tarafından yapılmış çevirisi
*Eski eş yabancı ülke vatandaşı ise kimlik fotokoposi ya da pasaportunun kopyası
*Kimlik ya da pasaport kopyasının Yeminli Tercüman tarafından yapılmış çevirisi
Tanıma ve Tenfiz Davası İçin Gerekli Olan Belgeler Hangileridir?
*Yabancı ülke mahkemesinin boşanmaya ilişkin kararının aslı
*Boşanma kararının kesinleşme şerhi
*Apostil şerhi
*Yukarıda yer alan tüm evrakları Yeminli Tercüman tarafından yapılmış çevirisi
*Dava avukat vasıtasıyla açılacaksa noter onaylı, fotoğraflı genel avukatlık vekaletnamesi
*Yabancı ülke noterleri tarafından verilmiş bir vekaletname varsa buna ilişkin apostil şerhi ve yeminli tercüman tarafından yapılmış çevirisi
Türkiye’de Boşanma Tanıma Davası
Boşanma Tanıma Tenfiz Şartları
*Yabancı bir ülkenin mahkemesi tarafından verilmiş bir mahkeme kararı olması ve bu kararın kesinleşmesi
*Boşanma kararını veren ülkenin Türkiye ile karşılıklılık (mütekabiliyet) ilişkisi olması. Bunu teker teker takip etmek oldukça zordur. Bu açıdan Türk mahkemelerince verilmiş mahkeme kararlarının o yabancı ülkede de uygulanabiliyor olması yeter şart olarak kabul edilmektedir.
*Boşanma kararının Türkiye’de de uygulanabilir olması ve Türk yargı makamlarının yetkisini aşmaması
Tanıma ve Tenfiz Davası Yargılama Usulü
Boşanma kararının Türkiye’de uygulanabilmesi için açılacak Tanıma – Tenfiz Davası, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 55/1. maddesi uyarınca basit yargılama usulüne göre yürütülecektir. Oysaki Türkiye’de açılan boşanma davaları yazılı yargılama usulüne göre yürütülmektedir. Basit yargılama usulünün yazılı yargılama usulünden farkı, tanıma ya da tenfiz talebinde bulunan davacı, dava dilekçesinde iddiada bulunduğu bütün vakıları açıklamak ve dayandığı tüm delilleri dava dilekçesinde sunmak zorundadır.
Tanıma ve Tenfiz Davasında Görevli Mahkeme
Görevli mahkeme, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 51. maddesine göre Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Tanıma ve Tenfiz Davasında Yetkili Mahkeme
Yetkili mahkeme, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 51/2. maddesine göre davalı olan, yani kendisine karşı tenfizi istenen kişinin Türkiye’de bir yerleşim yeri mevcut ise o yerde bulunan Asliye Hukuk Mahkemesi; eğer o kişinin Türkiye’de bir yerleşim yeri mevcut değilse İstanbul, Ankara veya İzmir’de bulunan Asliye Hukuk Mahkemelerinden biridir. Bu durumda hangi ilde dava açılacağı, davacının inisiyatifindedir.
Tanıma ve Tenfiz Davasında Yargılama Giderleri ve Ücreti
Harçlar Kanunu’nun 4. maddesine göre yabancı bir mahkeme tarafından verilen ilamların tenfizi için açılacak davalardan, bu ilamlarda hükmolunmuş şeyin değeri, nevi ve mahiyetine göre (1) sayılı tarife gereğince harç alınacaktır. Yani harç oranı, davanın muhteviyatına göre değişmektedir. Eğer konusu belirli bir para ya da maddi değer olan bir mahkeme kararı söz konusu ise dava değerine göre nisbi harç, eğer konusu belirli bir miktar parayı içermeyen bir dava söz konusu ise maktu harç söz konusu olacaktır.
Tanıma ve Tenfiz Davaları Ne Kadar Sürmektedir?
Bu tür davaların basit yargılama usulüne tabi olması, Türkiye’de görülen diğer yargılamalara göre oldukça kısadır. Fakat dava süresince mutlaka tamamlanması gereken işlemler mevcuttur. Bunların başında da tebligat gelmektedir. Türk yasaları, kendisine usulüne uygun tebligat yapılmayan kişiler hakkında karar veremez. O yüzde yurt dışında ikamet eden davalı için yapılacak tebligat süreleri, bu davaların genel süresini belirlemektedir.
Tanıma ve Tenfiz Davasının Duruşmalarına Tarafların Gelmesi Gerekli midir?
Türk yasalarına göre davacı olan taraf, mazeretli olmadığı zamanlarda duruşmalara bizzat katılmalıdır. Bunun istisnası kendisini bir avukat vasıtasıyla temsil ettirmesidir. Eğer avukat yardımından faydalanılıyorsa davacının duruşmalara katılması gerekmez. Davalı açısından ise ister avukatla temsil edilsin isterse temsil edilmesin, herhangi bir duruşmaya katılma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Boşanma Hangi Tarihten İtibaren Geçerli Olacaktır?
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 59. Maddesine göreYabancı ülke mahkemeleri tarafından verilmiş olan kesin hüküm veya kesin delil etkisi yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade edecektir. Görüldüğü üzere burada kararın verildiği tarih değil; kararın kesinleştiği tarih esas alınmaktadır.