Mirasçılar, eğer ölen anne , baba, anneanne, babaanneleri gibi üstsoyuyla birlikte yaşamış ve gelir giderlerini paylaşmışlarsa şartları oluştuğu takdirde uygun bir bedeli denkleştirme alacağı şeklinde dava yoluyla isteyebilirler. İzmir Miras Avukatları olarak denkleştirme alacağına ilişkin miras davaları konusundaki hukuki görüşlerimizi yazımızın devamında sunuyoruz.
Türk Medeni Kanunu 370. Maddesi’ne göre : “Ana ve baba veya büyük ana ve baba ile birlikte yaşayan ve emeklerini ya da gelirlerini aileye özgüleyen ergin altsoylar, buna karşılık uygun bir bedel isteyebilirler” şeklindeki ifadeyle açık bir düzenleme yer almaktadır.
Aynı Kanunun 371. maddesine göre :
“Altsoy, bu bedeli borçlunun ölümü halinde isteyebilir. - “
“Alacaklı, bu alacağını borçlunun sağlığında, birlikte yaşamanın sona ermesi veya işletmenin el değiştirmesi, borçluya karşı icra takibi yapılması veya onun iflası hallerinde de isteyebilir.”
“Bu alacak zamanaşımına uğramaz. Fakat en geç borçlunun terekesinin taksimi anına kadar istenebilir” denilmektedir.
KİMLER DENKLEŞTİRME ALACAKLISIDIR? Hak kazanıp kazanamama durumlarını bir kenara bırakarak yasal olarak kimlerin bu haktan faydalanabileceğini belirlemek gereklidir. Kanunun lafzına göre miras bırakan kişinin çocukları ya da torunları denkleştirme alacaklısı olabilirler. Aynı zamanda hısımlık ilişkisinin kurulduğu varsayımında evlilik dışı doğan çocuklar ile evlatlıklar da altsoy kabul edilir ve bu haktan yararlanabilirler. Kardeş , yeğen gibi şahıslar diğer tüm şartları yerine getirseler de bu haktan yararlanamazlar. Yine üvey çocukların da denkleştirme alacağı talep hakkı bulunmamaktadır. Aynı şekilde kanun açıkça altsoylara bu hakkı tanıdığı için çocukların ya da torunların vefatı halinde de anne babanın diğer şartları sağlamaları halinde denkleştirme alacağı talep hakkı bulunmayacaktır.
Bu madde kapsamında talepte bulunma hakkı, çocuk ve torunlara verilmiştir. Onların da ergin olması gereklidir.
DENKLEŞTİRME BORÇLUSU KİMDİR?
Denkleştirme alacağını ödemekle mükellef kişi, altsoy kime gelirini ve emeğini özgülemişse o kişidir. Yani miras bırakandır.
DENKLEŞTİRME ALACAĞININ ŞARTLARI:
1-) Çocuk ya da torunların Anne – Baba ya da Büyükanne ya da Büyükbaba ile birlikte yaşaması
Kanun, açıkça denkleştirme alacağını talep edecek kişilerin, miras bırakanları ile en azından bir dönem aynı evi paylaşması gerektiğini vurgulamaktadır. Fakat burada katı şekilde 4 tarafı duvarlarla çevrili aynı ev içinde yaşama zorunluluğundan bahsetmek, çağın gerçeklerini ve getirdiği yenilikleri görmezden gelmek anlamına gelecektir.
Buna göre ev düzenini geniş anlamı ile yorumlamak gerekecektir. Aynı binada altlı üstlü oturmak, ya da yakın binalarda oturup da sürekli ilgili alaka göstermek ve evin bir parçası olarak faaliyet göstermek; en azından bu ilgiyi hissettirmek de bu anlamda aynı evin paylaşıldığını düşündürecektir.
2-) Çocuk ya da Torunların “Emeğini ya da Gelirini” Anne – Baba – Büyükanne ya da Büyükbaba’ya özgülemesi
Burada kanunun aradığı şart, denkleştirme alacağı talep edecek kişinin emek ya da gelirini ortak aile yaşamına özgülemesidir. Buna göre ayda yılda bir yapılan yardımlar ile bağışlama miktarını aşmayacak edimler özgülemek anlamına gelmeyecektir. Yani açıkça kader birliği aranmaktadır.
Emeğin özgülenmesi, ailenin ticari, sınai ya da zirai işletmesinde , tarlasında, dükkanında çalışması demektedir. Bütün emeğin bu işe özgülenmesi de gerekli değildir.
Gelirin özgülenmesi ise çocuk ya da torunun aileden bağımsız bir işte çalışarak kazandığı ücreti ya da malvarlığını aile yaşamına özgülemesi; yani ailesi ile paylaşmasıdır.
DENKLEŞTİRME ALACAĞI NE ZAMAN TALEP EDİLEBİLİR?
1-) Borçlu yani Miras bırakanın Ölmesi
Çocuk ya da Torunlar, emeğini ya da gelirlerini özgüledikleri aile bireylerinin ölmesi halinde bu alacaklarını talep edebilirler.
2-) Ortak Aile Yaşamının Sona Ermesi
Çocuk ya da torunların anne – babası ile ortak aile yaşamının sona ermesi halinde de bu alacak talep edilebilir.
3-) İşletmenin El Değiştirmesi
Emeğin özgülenmesi kısmında bahsettiğimiz ortak aile işletmesinin el değiştirmesi durumunda da maddi olarak değil fakat emek olarak aile yaşantısına katkıda bulunan çocuk ya da torun, bu işletmenin el değiştirmesi halinde denkleştirme alacağı talep edebilir konumda olacaktır.
4-) Borçluya Karşı İcra Takibi Yapılması ya da İflas Etmesi
Borçluya karşı icra takibi yapılması veya borçlunun iflas etmesi halinde, altsoyun bu maddeden doğan alacağının muaccel olacağı kabul edilmiştir.
DENKLEŞTİRME MİKTARI NE KADARDIR?
Burada her olay için uygulanacak tek ve net bir miktardan bahsetmek mümkün olmayacaktır.
Gelirin özgülenmesi şeklinde ortak aile yaşamına katkıda bulunmuş çocuk ya da torunun denkleştirme alacağı yaptığı katkı kadar olacaktır.
Emeğin özgülenmesi şeklinde ortak aile yaşamına katkıda bulunmuş çocuk ya da torunun denkleştirme alacağı ise bireyin yetenek ve becerisi ile yapmış olduğu işin dış dünyada çalışan başka bir kişinin yapmış olduğu işe oranla ne kadarlık bir ücrete tekabül ettiğine bağlı olacaktır.
Altsoyun katkısının değeri belirlendikten sonra, bu katkı süresince ortak yaşamdan altsoyun elde ettiği menfaatlerin ekonomik değerinin düşülmesi gerekir.
DENKLEŞTİRME ALACAĞI NE ZAMAN TALEP EDİLEBİLİR?
Kanuna göre bu alacak bir zamanaşımına tabi değildir. Fakat en geç terekenin taksimine kadar istenebileceği belirtilmiştir.
Buna göre örneğin; ortak aile yaşamı sonlandıktan sonra bir çocuk henüz vefat etmemiş babasına 20 yıl sonra da bu davayı açabilecekken babasının vefatı halinde ancak terekenin taksimine kadar bu davayı açabilecektir.
Miras Hukuku alanında uzman kadromuzla İzmir Miras Avukatları olarak koşulları oluştuğu takdirde yukarıda belirtilen konularda hukuki yardım almanızı öneririz. Zira Miras Hukuku ayrıntılı ve karmaşık bir alan olup tek taraflı olarak müvekkillerimizin yürütebilecekleri bir alan değildir. Bu alanda profesyonel yardım almanız her zaman lehinize olacaktır.
